Procesi i formimit të bizneseve në Shqipëri është i shpejtë dhe efikas. Formimi i tyre rregullohet nga ligji nr. 9901, datë 14.4.2008 “Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare”, i ndryshuar dhe nga Kodi Civil Shqiptar.
Më poshtë është një përshkrim i shkurtër i elementeve kryesore të subjekteve tregtare, të identifikuara më sipër, të cilët kanë detyrimin të regjistrohen në Regjistrin Tregtar të QKB.
Personat fizikë
Personat fizikë, sipas përcaktimeve të Kodit Civil, regjistrohen në rastet kur ushtrojnë veprimtari ekonomike tregtare.
Personi fizik i cili ushtron një profesion të pavarur (si për shembull: avokat, noter, kontabilist, mjek, inxhinier, arkitekt, artist etj.), vlerësohet tregtar, nëse ligj i posaçëm i ngarkon këtë status.
Personi fizik i cili ushtron veprimtari bujqësore, blegtorale, pyjore e të ngjashme, vlerësohet tregtar, nëse veprimtaria e tij përqendrohet kryesisht në përpunimin dhe shitjen e produkteve bujqësore, blegtorale, pyjore (agrobiznes).
Shoqëritë e thjeshta
Edhe shoqëritë e thjeshta rregullohen nga dispozitat e Kodit Civil, të cilat e përkufizojnë shoqërinë e thjeshtë si një kontratë me të cilën dy apo më shumë persona bien dakord për të ushtruar një aktivitet ekonomik, me qëllim që të ndajnë fitimet që rrjedhin prej tij.
Në shoqërinë e thjeshtë kontrata nuk është objekt i ndonjë forme të veçantë.
Shoqëria konsiderohet e thjeshtë, kur nuk paraqet cilësitë dalluese të shoqërisë tregtare, të rregulluara në ligjin nr. 9901, datë 14.4.2008 “Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare”.
Shoqëritë tregtare
Shoqëritë tregtare disiplinohen nga dispozitat e ligjit nr. 9901, datë 14.4.2008 “Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare”, i cili identifikon 4 forma organizimi të shoqërive tregtare, si më poshtë:
- Shoqëri kolektive
Një shoqëri konsiderohet si kolektive nëse regjistrohet me këtë emërtim, kryen veprimtari tregtare nën një emër të përbashkët dhe në të cilën përgjegjësia e ortakëve përpara kreditorëve është e pakufizuar.
- Shoqëri komandite
Shoqëri komandite është shoqëria, në të cilën përgjegjësia e të paktën njërit prej ortakëve është e kufizuar deri në vlerën e kontributit të tij, ndërsa përgjegjësia e ortakëve të tjerë nuk është e kufizuar.
Ortaku, përgjegjësia e të cilit është e kufizuar deri në vlerën e kontributit të tij, quhet ortak i kufizuar.
Ortaku, përgjegjësia e të cilit nuk është e kufizuar deri në vlerën e kontributit të tij, quhet ortak i pakufizuar. Ortaku i pakufizuar ka statusin e ortakut të shoqërisë kolektive.
- Shoqëri me përgjegjësi të kufizuar
Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar është forma më e përhapur e shoqërive tregtare. Në këtë formë shoqërie, e cila mund të themelohet nga persona fizikë ose juridikë, ortakët nuk përgjigjen për detyrimet e shoqërisë tregtare dhe mbulojnë personalisht humbjet e shoqërisë, deri në pjesën e pashlyer të kontributeve të nënshkruara.
Kapitali i shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar formohet nga kontributet e ortakëve, i ndarë në kuota. Secili ortak gëzon kuotën e tij në shoqëri, në përpjesëtim me kontributin që ka dhënë në kapital.
Një shoqëri me përgjegjësi të kufizuar kërkon një kapital fillestar minimal prej vetëm 100 lekësh, (afërsisht 0,99 USD ose 0,72 EUR).
- Shoqëri aksionare
Shoqëria aksionare është një shoqëri tregtare e themeluar nga persona fizikë ose juridikë, të cilët nuk përgjigjen personalisht për detyrimet e shoqërisë e që mbulojnë humbjet e saj, vetëm me vlerën e pashlyer të aksioneve të nënshkruara.
Kapitali i shoqërisë është i ndarë në aksione të nënshkruara nga themeluesit.
Shoqëria aksionare mund të jetë me ofertë private ose me ofertë publike.
Kapitali bazë i një shoqërie aksionare me ofertë private nuk mund të jetë më pak se 3.500.000 lekë.
Kapitali bazë i një shoqërie aksionare me ofertë publike nuk mund të jetë më pak se 10.000.000 lekë.
Të paktën një e katërta e shumës nominale të aksioneve për kontribute në para duhet të paguhet para regjistrimit. Shuma e mbetur paguhet në një ose më shumë këste, në përputhje me vendimin e Asamblesë së Përgjithshme.
Degët e shoqërive të huaja
Degët janë vende të veprimtarisë tregtare dhe kanë të njëjtin personalitet juridik. Ata veprojnë në një mënyrë të qëndrueshme, janë të organizuar dhe administruar veçmas dhe kryejnë veprimtari me palë të treta, në emër të kompanisë.
Një degë i nënshtrohet tatimit mbi të ardhurat e korporatave, në të njëjtën mënyrë si kompanitë e tjera shqiptare, por nuk ka tatim në burim, në Shqipëri për riatdhesimin e fitimeve pas taksave.
Kompania e huaj do të jetë përgjegjëse, me tërë pasurinë e saj, për detyrimet që rrjedhin nga operacionet e degës së saj.
Investitorët e huaj mund të zgjedhin të përdorin regjistrimin si një degë për investimet e tyre, nëse planifikojnë një prani të përkohshme në Shqipëri, ose nëse vendosin të mos ndajnë ligjërisht njësinë shqiptare nga kompania mëmë.
Megjithëse pjesë e një kompanie të huaj, degët konsiderohen të pavarura dhe për këtë arsye duhet të mbajnë libra të veçantë të kontabilitetit dhe të përgatisin bilancet e gjendjes. Sidoqoftë, kapitali i regjistruar nuk kërkohet për krijimin e një dege.
Zyrat e përfaqësimit të shoqërive shqiptare ose të huaja
Zyrat e përfaqësimit janë vende të veprimtarisë tregtare të shoqërisë dhe kanë të njëjtin personalitet juridik me shoqërinë.
Zyrat e përfaqësimit nuk kanë si qëllim krijimin e të ardhurave, por nxitjen e veprimtarisë së shoqërisë. Këto zyra mund të lidhin marrëveshje në emër e për llogari të shoqërisë.
Kompanitë e huaja mund të hapin zyra përfaqësimi në Shqipëri për të kryer veprimtari jotregtare.
Shoqëritë dhe unionet e kursim-kreditit
Shoqëritë dhe unionet e kursim-kreditit rregullohen nga dispozitat e ligjit nr. 52/2016, “Për shoqëritë e kursim-kreditit dhe unionet e tyre”.
Bazuar në këto dispozita, shoqëria e kursim-kreditit konsiderohet një shoqëri e bazuar në organizimin vullnetar të anëtarëve, të cilët depozitojnë paratë e tyre në shoqëri, për t’u përdorur prej saj për dhënie kredie vetëm anëtarëve të shoqërisë së kursim-kreditit, me qëllim përmbushjen e nevojave apo interesave të anëtarëve.
Unionet e kursim-kreditit krijohen nga pesë ose më shumë shoqëri kursim-kreditit, me qëllim nxitjen, organizimin, zhvillimin dhe përmirësimin e veprimeve të tyre të brendshme.
Anëtarësimi dhe vazhdimi i anëtarësisë së shoqërive në union është vullnetar.
Shoqëritë e bashkëpunimit të ndërsjelltë (Joint ventures)
Ndërmarrjet e përbashkëta bazohen në një marrëveshje të lidhur midis dy ose më shumë personave, fizikë ose juridikë, që bien dakord të përfshihen në një aktivitet ekonomik me palën/palët e tjera.
Ajo që është e veçantë për këtë lloj partneriteti është se ndërmarrjet e përbashkëta nuk kanë personalitet juridik: dy kompani mund të vendosin të krijojnë një entitet të ri të përbashkët për ndërmarrjen e tyre të përbashkët dhe ta regjistrojnë atë, (nën njërën nga format e treguara më sipër); përndryshe, ata mund të bien dakord me kontratë për të filluar një ndërmarrje të përbashkët pa regjistruar ose krijuar një korporatë të re. Në rastin e fundit, aktiviteti do të zhvillohet nga të dy entitetet sesa përmes një korporate të re.
*Si çështje praktike, ndërsa konsideroni të hyni në një ndërmarrje të përbashkët me një partner lokal, duhet të përcaktoni me kujdes pritjet e palëve në lidhje me aspektet e ndryshme të investimit ose projektit përkatës.
Rekomandohet, gjithashtu, që investitorët e huaj të negociojnë një mekanizëm për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve (p.sh. një klauzolë arbitrazhi) në marrëveshjen e sipërmarrjes së përbashkët.
Shoqëritë e bashkëpunimit bujqësor
Shoqëritë e bashkëpunimit bujqësor rregullohen nga dispozitat e ligjit nr. 38/2012, “Për shoqëritë e bashkëpunimit bujqësor”.
Shoqëri e bashkëpunimit bujqësor konsiderohet një organizim vullnetar ndërmjet personave fizikë ose juridikë, me qëllim përmbushjen e nevojave apo interesave të tyre në fushën e prodhimit, të përpunimit dhe të tregtimit të produkteve bujqësore e blegtorale.
